გაეცანით სტატიას ექსპერიმენტების ჩატარების შესახებ

ექსპერიმენტის დაგეგმვა

ექსპერიმენტირება მეცნიერების გულია. მეცნიერები სვამენ კითხვებს, აგროვებენ მტკიცებულებებს, სხვებს უზიარებენ იდეებს და აანალიზებენ მონაცემებს.

ექსპერიმენტის დაგეგმვისას ჯერ საჭიროა ნათლად იდენტიფიცირება იმ კითხვისა (თუ კითხვებისა), რომელსაც ექსპერიმენტმა უნდა უპასუხოს. აგრეთვე აუცილებლად უნდა გამოიკვეთოს დამოუკიდებელი ცვლადი და დამოკიდებული ცვლადი, რადგან კარგად დაგეგმილი ექსპერიმენტის მიზანია, გამოარკვიოს, თუ როგორ მოქმედებს ერთი ცვლადი მეორეზე.

მარტივ ექსპერიმენტს მხოლოდ ერთი დამოუკიდებელი ცვლადი უნდა ჰქონდეს. ყველა სხვა ფაქტორი, რომელმაც შეიძლება იმოქმედოს ექსპერიმენტის შედეგზე, აუცილებლად უნდა გაკონტროლდეს ან უცვლელი დარჩეს. გარდა ამისა, ექსპერიმენტის ერთი ჯგუფი საკონტროლო ჯგუფი უნდა იყოს — მკაცრად განსაზღვრული ჯგუფი, რომელიც შედარების წერტილად გამოიყენება.

შეცდომებისა და მიკერძოების აღმოფხვრა

მნიშვნელოვანია ექსპერიმენტის ისე დაგეგმვა, რომ მან ყველაზე ზუსტი შესაძლო შედეგი მოგვცეს.

მეცნიერები, როგორც წესი, ცდილობენ, ობიექტურები იყვნენ, მაგრამ ისინიც ადამიანები არიან და აქვთ თავიანთი გემოვნება და პირადი მიკერძოებები. ამის გამო მეცნიერული მონაცემები ზოგჯერ სხვადასხვაგვარად ინტერპრეტირდება სხვადასხვა მეცნიერის მიერ.

ამის თავიდან ასაცილებლად რამდენიმე გზა არსებობს:

• დიდი ზომის შერჩევა ექსპერიმენტში: შერჩევის დიდი ზომა საშუალებას მოგცემთ, გააბათილოთ ცდისპირებს შორის არსებული ისეთი მცირე სხვაობები, რომლებმაც შეიძლება, მოულოდნელი შედეგები მოგცეთ.
• ექსპერიმენტული ცდების რამდენჯერმე გამეორება: ცდისპირებს შორის არსებულმა მცირე განსხვავებებმა და აგრეთვე შეცდომებმა მეთოდოლოგიაში ან მონაცემთა შეგროვებაში შეიძლება, მცდარი შედეგები მოგვცეს. განმეორებადი ცდები ამცირებს ამ ეფექტებს.
• ყველა მონაცემის გათვალისწინება: ზოგჯერ მაცდურია იდეა იმისა, რომ მონაცემთა ნაწილი, უბრალოდ, მოისროლოთ, რადგან ის შეუთავსებელია არსებულ ჰიპოთეზასთან. მიუხედავად ამისა, ასეთ შემთხვევაში არაზუსტ კვლევას მიიღებთ! უნდა გაითვალისწინოთ ყველა მონაცემი, განურჩევლად იმისა, მხარს უჭერს თუ არა ის თქვენს ჰიპოთეზას.
• თუკი საჭიროა, გამოიყენეთ პლაცებო: პლაცებოს გამოყენების მეშვეობით ექსპერიმენტის ცდისპირებმა არ იციან, ნამდვილი სამკურნალო ნივთიერება მიიღეს თუ არა. ეს მკვლევრებს აძლევს საშუალებას, გაარვკიონ, ნამდვილად აქვს თუ არა ნივთიერებას ეფექტი.
• თუკი საჭიროა, გამოიყენეთ ორმხრივად ბრმა მეთოდი: ორმხრივად ბრმა მეთოდების მეშვეობით არც მკვლევრებმა იციან ცალკეული ცდისპირის სტატუსი. ეს დამკვირვებლური მიკერძოებისთვის თავის არიდების საშუალებას იძლევა.

აღმოჩენების გაზიარება

იმისთვის, რომ კვლევა მიღებული გახდეს, ის ჯერ სამეცნიერო საზოგადოებამ უნდა იხილოს. მეცნიერები ხშირად ერთიანდებიან ჯგუფებში და სხვა ჯგუფებს უზიარებენ კვლევას. ამ კომუნიკაციის სისწორისთვის ის აუცილებლად სპეციფიკური წესების დაცვით უნდა წარიმართოს.

კვლევის შედეგების გამოქვეყნება სარეცენზიო სამეცნიერო ჟურნალებში კვლევის ორგანიზატორებს იდეების გაზიარების, სხვა მეცნიერებს კი წარმოდგენილი მონაცემების ანალიზის შეფასებისა და შემოწმების საშუალებას აძლევს.

სრული ტექსტი იხილეთ ბმულზე:

https://ka.khanacademy.org/science/high-school-biology/hs-biology-foundations/hs-biology-and-the-scientific-method/a/hs-biology-and-the-scientific-method-review?fbclid=IwAR0BixQRHljn-uvk-x-oxrXKrh1jmpc_Pez85RGCb_-KxefaBgcN9pqtZug